Regelmatig komen er cliënten in mijn praktijk die spijsverteringsklachten ervaren (soms als primaire en regelmatig als secundaire klacht). Mijn eerste vraag is dan altijd of ze wel eens een periode glutenvrij (het liefst granenvrij) hebben geprobeerd. Meestal is het antwoord daarop “nee”, vaak omdat al is uitgesloten via een bloedtest dat er geen sprake is van coeliakie en daarmee is het glutenvrije pad al vaak verlaten.
Om er even in te komen een quote van Wikipedia, omdat de term glutenvrij altijd verwarrend is gezien de onderverdeling in deze eiwitgroep.
Gluten
Gluten (van het Latijnse gluten, lijm) is de naam van een groep eiwitten die voorkomen in het endosperm van sommige granen en graanproducten. Gluten is onder meer aanwezig in tarwesoorten als gewone tarwe, durum en spelt, evenals rogge en gerst. Het eiwit van gewone tarwe bestaat voor ongeveer 58-65% uit gluten, bij durum ligt dat tussen de 56 en 64%. Gluten wordt door de plant opgeslagen in de graankorrel als reservevoedsel voor de kiem.
Gluten wordt onderverdeeld in twee groepen eiwitten, de glutenines en de gliadines. Glutenines zijn polymeren van grote en kleine proteïne-eenheden. Gliadines zijn monomere proteïnes, die uitsluitend in tarwesoorten (het geslacht Triticum) voorkomen. Gliadines horen tot de groep prolamines. In andere granen komen andere prolamines voor, hordeïnes in gerst, secalines in rogge, avenines in haver, zeïnes in mais, oryzines in rijst en kafirines in gierst.
Gliadine en verwante prolamines kunnen ontstekingsreacties en afweermechanismen veroorzaken, en worden niet verdragen door mensen met coeliakie. Granen met prolamines die weinig tot geen overeenkomst in aminozuurvolgorde hebben met de gliadines uit tarwe (zoals rijst, mais, teff) kunnen wel gegeten worden door deze mensen.
Gluten is rijk aan de aminozuren asparagine, glutamine, arginine en proline, maar is zeer arm in de uit voedingskundig oogpunt belangrijke aminozuren lysine, tryptofaan en methionine. Niet-granen, zoals wilde rijst, boekweit, quinoa, amaranth, sojabonen en zonnebloempitten bevatten geen gluten.
Het is best verwarrend in glutenland. Zo is Wikipedia ook niet helemaal duidelijk, want er zit een groep boven de gliadines namelijk de prolamines.
Ieder graan heeft zijn eigen prolamine, en die van tarwe heet gliadine.
Verder is er natuurlijk de nodige onduidelijkheid als het gaat om de afbakening van wat je onder glutensensitiviteit schaart. Ik ga daar niet te lang op in maar bekijk als je daar eerst meer over wilt weten deze presentatie.
Ik probeer met name cliënten met spijsverteringsklachten toch weer terug te krijgen op het glutenvrije (liefst granenvrije) pad en vaak met goede resultaten in de reductie van symptomen.
Dat advies kan ik onderbouwen met een zeer grote bak aan boerenlogica / fysiologie / recentelijk gepubliceerde onderzoeken / blogs / persoonlijke ervaring etc. (die verder op in deze blog aanbod komen).
Het probleem zit hem in het feit dat glutensensitiviteit toch nog regelmatig gezien wordt als modegril / modediagnose of complementaire onzindiagnose en dat is jammer voor die 100% van de wereldbevolking die gluteneiwitten niet kunnen afbreken tot losse aminozuren.
Vervolgens zijn er artikelen als deze:
“Of gluten naast de ernstige darmziekte coeliakie ook andere (darm)klachten veroorzaken is niet bewezen. Maag-darm-leverartsen schatten dat misschien 2 á 3 procent van de Nederlandse bevolking sensitief voor gluten is en baat zou kunnen hebben bij een glutenvrij dieet. Volgens MDL-artsen gaan veel mensen met darmklachten nu echter mee in de hype en volgen een glutenvrij dieet, terwijl dat voor hen geen gezondheidswinst oplevert.”
Meestal eet ik dan mijn glutenvrije schoen op na het lezen van zo’n stuk want het klopt niet gezien de huidige inzichten op vrijwel alle fronten. Het gaat echter alleen nog te lang duren voordat het is doorgedrongen tot de spreekkamer, er zal namelijk eerst een consensus moeten komen (en die liggen meestal een jaar of 5 achter).
Er zijn nog zeer veel mensen sterk overtuigd dat je granen en/of producten met gluten nodig hebt om gezond te blijven en daar zitten een aantal schrijnende gevallen tussen.
Zo adverteert voedingsdeskundige / blogger Yneke Vocking graag met Belvita granenbiscuits.
“Speciaal voor ‘ontbijtskippers’ zijn er nu belVita Breakfast ontbijtbiscuits
Ze zijn gemakkelijk mee te nemen. Samen met een stuk fruit en bijvoorbeeld een cappuccino hebben ze een vergelijkbare samenstelling als een traditioneel ontbijt. Daarnaast zijn het de enige ontbijtbiscuits waarbij wetenschappelijk is bewezen dat ze gedurende vier uur langzaam koolhydraten vrijgeven, als onderdeel van een uitgebalanceerd ontbijt”
AARg daar gaat weer een glutenvrije schoen, gelukkig schreef iemand al een kritisch stuk over deze onsmakelijke relatie tussen objectief met voeding bezig zijn en koekjesverkoop http://mediatic.eu/koekje-erbij/
We gaan nu niet verder cynisch doen, maar we gaan verder met het puntsgewijs aanwijzen hoe de gluten bij een veel groter deel van de bevolking dan alleen de coeliakie patiënten een zeer negatieve impact hebben op onze gezondheid (ook op die van Yneke Vocking met haar granenbiscuits, sorry dat was de laatste).
1) Alessio Fasano – Spectrum of Gluten-Related Disorders
People Shall Not Live by Bread Alone
en in glutenland is dat deze meneer
En hier de bespreking van deze presentatie in een notendop door Melchior Meijer (wetenschapsjournalist) op zijn blog.
Helaas gaat de blog van Melchior op een lager pitje maar wel vanwege een feestelijke reden, hij gaat een paleo boek schrijven! (veel succes daarmee toegewenst)
In een nog iets kleinere notendop zal ik beschrijven hoe gluten volgens Fasano (en zijn onderzoeksteam) bij een zeer grote groep mensen sterk nadelige gezondheidseffecten veroorzaken.
Gluten zijn eiwitten (lange ketens aminozuren) die niet tot individuele aminozuren geknipt kunnen worden, wat wel een vereiste is voor gezonde vertering / darmgezondheid / fysiologie.
http://news.discovery.com/human/why-you-should-probably-stop-eating-wheat-121214.htm
Fasano aan het woord:
Gliadin is a strange protein that our enzymes can’t break down from the amino acids (glutamine and proline) into elements small enough for us to digest. Our enzymes can only break down the gliadin into peptides. Peptides are too large to be absorbed properly through the small intestine. Our intestinal walls or gates, then, have to separate in order to let the larger peptide through. The immune system sees the peptide as an enemy and begins to attack.
The difference is that in a normal person, the intestinal walls close back up, the small intestine becomes normal again, and the peptides remain in the intestinal tract and are simply excreted before the immune system notices them. In a person who reacts to gluten, the walls stay open as long as you are consuming gluten. How your body reacts (with a gluten sensitivity, wheat allergy or Celiac Disease) depends upon how long the gates stay open, the number of “enemies” let through and the number of soldiers that our immune system sends to defend our bodies. For someone with Celiac Disease, the soldiers get confused and start shooting at the intestinal walls.
De overgebleven “restjes” van de gluten gaan op een aantal manieren onze fysiologie in de war sturen en dat laat een enthousiaste Fasano hieronder zien.
De vier gekleurde delen van de gliadine gluten fractie in het bovenstaand plaatje zijn de boosdoeners en we bespreken voornamelijk de blauwe.
Ik denk dat hij dat gele stukje per ongeluk licht groen heeft genoemd want anders klopt de bovenstaande tekst niet in zijn presentatie (of ben ik kleurenblind/ muggenzifter?)
Blauw is een peptide (stukje eiwit) dat ervoor zorgt dat er in de darm meer zonuline wordt geproduceerd, zonuline is een stof die de darmwand (en de bloedhersenbariere) meer doorlaatbaar maakt (permeabeler), en dat is niet gunstig.
Dat komt omdat zonuline de tight junctions (verbindingen tussen cellen die celmembranen dicht tegen elkaar houden).
Wat Fasano in zijn presentatie laat zien is dat die overexpressie van zonuline een probleem is die veel verder gaat dan coeliakie alleen.
Leaky gut (lekkende darm) is een term die vaak vervangen wordt voor increased intestinal permeability.
en in het linker rijtje staat “ziekten die geassocieerd worden met zonuline (overexpressie)”.
Aan de rechter kant staat “ziekten die worden geassocieerd met chromosome 16”
Fasano gaat in de presentatie uitvoerig in over de relatie tussen zonuline overexpressie
en het ontstaan van pathologie.
De hele presentatie kijken kan voor een leek best een opgave zijn maar ik denk dat deze presentatie verplichte kost mag zijn voor iedere medewerker in de gezondheidzorg / voedingsdeskundigen. Ik denk dat er dan al een heel deel van de tekst die in het begin van deze blog staat (MDL artsen en Yneke Vocking) kan worden aangepast. Volgens Fasano heeft minstens 6% baat bij een glutenvrij dieet.
2) Dr Rodney Ford: Daily bread – Can any human body handle gluten?
Ik ben bang dat we nog meer grote jongens uit glutenland zullen moeten aandragen om iets te veranderen in de vaak geopperde one-liner “glutensensitiviteit is een modeziekte”.
We zetten in de uitstekende en zeer vermakelijke Ted ex presentatie van gastro-enteroloog Dr Rodney Ford. Hij gaat al zeer lang mee en is één van de eersten die het gluten gerelateerd lijden steeds meer op de kaart durfde te zetten.
Hieronder zijn missie en visie:
In my vision I see
- An increasing knowledge of food problems.
- A broad recognition of food intolerance/allergy in the community.
- Happy healthy vibrant children.
- Children who had sore tummies and headaches, feeling better again.
- Children who had learning and behaviour issues, getting back on track.
- Doctors understanding that children do not need to suffer from most chronic symptoms.
- Parents understanding that “naughty” can be a way of children expressing a problem that needs to be solved.
Deze gastro enteroloog is al een stuk verder in zijn paradigma wisseling en ziet dat gluten / voeding gerelateerd kunnen zijn aan het complete scala van ziektebeelden die Fasano opwerpt.
Hij ziet (en ik ook privé en professioneel) een enorme verbetering in gezondheid, gedrag en leervermogen wanneer je gluten eruit gooit.
In zijn presentatie gaat hij uitvoerig in over hoe hij al jaren tegen een muur van onbegrip aan loopt als je claimt dat een glutenvrij dieet ook werkt bij mensen die geen coeliakie hebben wanneer het gaat om reductie in o.a darmklachten.
Hij komt met de boude uitspraak dat over 10 jaar alles glutenvrij is, de presentatie is ook voor een leek zeer goed te volgen.
Wat hij ook benadrukt is dat de problemen die gluten veroorzaken veel breder moet worden gezien dan een probleem in de spijsvertering, maar veel meer als een probleem die zich in de hersenen manifesteert.
Gluten zijn anti nutriënten die pathofysiologische processen in de hand werken, neem het risico niet aldus Ford.
3) De soort en de hoeveelheid gluten binnen ons voedselpatroon is compleet veranderd in zeer korte tijd
We zijn een zeer lange tijd geen graszaadeters geweest. Wanneer we dat voor het eerst gingen doen, is een punt dat ter discussie staat.
blogs.discovermagazine.com: Even Our Ancestors Never Really Ate the “Paleo Diet”
In dit artikel stellen ze dat de mensachtige Australopithecus afarensis (2.9 tot 3.9 miljoen jaar geleden) in Ethiopie al sorgum en mais at.
Dat zou best waar kunnen zijn maar ze aten geen belvita ontbijtbiscuits in de ochtend gevolgd door een bruine boterham in de middag gevolgd door een pasta in de avond (met hier en daar nog een glutensnack tussendoor).
Antropologen zijn het er redelijk over eens dat de Egyptenaren met hun massa granenconsumptie de eerste waren die ook massaal gingen degenereren.
Als fan van de evolutionaire geneeskunde en de daar bijhorende voedingsleer eet ik zelf zo min mogelijk granen en dat bevalt mij prima.
In deze blog hebben we alleen wat lelijks over gluten gezegd maar paleo adepten laten granen om veel meer redenen staan (lectinen, zout gehalte, teveel omega 6, etc, PRAL waarde).
De bottomline voor mij is:
- Niemand kan gluten verteren (onweerlegbaar feit)
- Gluten worden gerelateerd aan diverse pathofysiologische processen (onweerlegbaar feit)
- We zien slechts pas een deel van de ijsberg
En toch varen veel mensen / voedseldeskundigen / MDL artsen gewoon door / maar ook zeer veel complementaire opleidingen en therapeuten zitten op het verkeerde spoor.
Ik denk dat als je nu roept “ijsberg” je echt geen vals alarm zal slaan, en zelfs al heb je dat gedaan dan heb je nog niks gemist.
zoals jij het in je blog zet zo is het bij mij letterlijk gegaan…
eerst tien jaar buikklachten met heel veel onderzoeken en doktersbezoek en nul resultaat , nu na 1 jaar granen vrij nergens meer last van !!!!
zo gaat het helaas zeer regelmatig , ik zie bij minstens twee mensen per maand in mijn praktijk dit soort resultaten.
Jammer genoeg krijgen mensen met buikklachten vaak het advies om juist meer vezels ( lees brood) te gaan eten…..
Fijn in ieder geval dat je bent opgeknapt